Udako emozioak (emozioetako batzuk)

Bertsoak idatzi ditugu, erantzunak jaso ditugu, erori egin gara, belaunak urratu ditugu, irribarreak barruak lehertu dizkigu, galdu eta geure burua bilatzen ikasi dugu eta batez ere, batez ere, batez ere... gozatu egin dugu. Orain uda joan denean, argazkiak eta bertsoak geratzen zaizkigu (eta belaunetako arrastoak), baina, batez ere, batez ere, batez ere... bizitako gozoa da geratzen zaiguna... eta gozo gehiago bizitzeko gogoa.

JENTILBARATZA (460 m) _2012-7-8

Batzuetan gora egiteko behera egiten ikasi behar da. Batzuetan gora nahi eta behera eginarazten du aldapak. Batzuetan baratzak han egoten dira, puntaren puntan.

Leienda, mito ta istorio

eder askoren ardatza, 

Joxe Mielen pausoei esker

iritsi gara honantza,

txoko basati ta malkartsuan

historiaren lorratza;

hara harkaitzen artean azti

jentil ta sorginen dantza,

akelartoki ta jolasleku 

majikoa da Baratza. 

GRAN FACHA (3005 m)_ 2012-7-14

Txanpaina ordaindu behar izaten omen da lehenengo hiru milakoa egiten denean. Tabernarik, ordea, ez genuen topatu zeruko atearen ondoan.

ANAYET (2574 m) _ 2012-7-15 eta 2012-8-7

Kate batzuek lotu ez baina askarazi egiten gaituzte.Bakoitzak bere burua askatzeko adrenalina lotu egin behar da? Bi aldiz egin diot bisita udan, hurbilduko naiz gehiagotan ere.

Barne sentipen gozoenentzat

hau da opari edarra!
Ibon onboan begiz jo dugu

Anayeteko bizkarra,

pausoa ziur botaz lasaitu 

dugu barreneko harra,

txoko hauetan lehertzen zaigunez

bizitzak duen indarra,

behin etorrita bertan galtzeko 

ez da bate toki txarra.

AIZKORRI (1528 m) _ 2012-7-17

Postontzian bi bertso sartzen badira, zergatik ez egin bi? Aizkorrik hori eta gehiago merezi du. Aurtengo udan gertuan sentitu zaitut, oso gertuan.

Iratik: 

Xendari pausoz pauso

diogu jarraitu,

Aizkorrik erakarpen

berezia baitu,

nahiz ta aldapan gora

indarrak ahitu,

zenbat eta gehiago 

izerdiak blaitu,

orduan ta gehiago 

maitemintzen gaitu.

Ekaitzek:

Eguzkiaren argitasuna

indartzen hasi denean,

Otzaurten ginen Aizkorriraino

igotzeko afanean,

kobazuloa maite genuen

umeago ginenean,

gaur kanpotik zuzenean,

amildegiei bizkar emanez

heldu gara azkenean,

bide guztiak dira ederrak

helmuga zu zarenean.

MANDOEGI (1045 m) ETA UREPEL (1056m)

Heldu sorbaldatik fuerte. Nor da mandoa eta nor da astoa?  Urepelen ez genuen Xalbador topatu... akaso begiak pittin bat gehiago estututa irits daiteke Nafarroatik Behe Nafarrora.

MANDOEGI:

Mandoegi gainetik

Urepel paretsu,

ederresteko gutxi

direnez bost zentzu,

Gipuzku ta Nafarro

artean zaude zu,

harago itsasoa

uki dezakezu,

abereen pentsu,

Van Gogh-en errezu

biderako mezu, 

zirku koloretsu,

koadro borobil bat ematen dezu.

UREPEL (1056 m)

Adarra eta Saioa tente

ezker eta eskuinean,

Urepel dugu atsedentoki

nekearen ordainean,

zauri zaharrak sentigai daude 

tumuluen orbainean,

iragana zut jartzen zaigunez

harriz harri orainean,

bizitzak indar berezia du

heriotzaren gainean.

GORBEA (1481 m) _ 2012-7-31

Hartu gogoan: Baias erreka. Gozoa gozatzeko baldintza bakarra: biluzik bainatu behar da.

Pagomakurre ta Muruatik

iraganeko fereka, 

Barazarretik ere keinuka

aritu gara tarteka,

gaur Sarriatik gora heltzea

zen gure barne apeta,

aldamenean erreka,

aldapa eta ordeka,

Gorbea jaioberrien begiz

jartzen dizugu arreta,

urtero bide berri batekin

harritzen gaituzu eta.

IREBER (1206 m) eta ERNAITZU (1203 m) _2012-8-2

Muxu handi bat Berueteko neske-mutil kuadrilari! Ireberreko bertsoaren atzetik guganaino iritsi zirenei! Zer dute berezia Otzolako zelaiek?

Beruetetik bide maldari

koxk egin diogu laister, 

Iontzako zelai zabal berdeak

eskura ditugu eder,

natura baino politagorik

ba ote da beste ezer?

gaur ere alai sentitzen gara

mendi buelta honi esker,

goiz pasa eder honen lekuko

izan delako Ireber.

GARMO NEGRO (3066 m) _2012-8-8

Eskuekin zerua ukitu genuenekoa. Zeruaz harago zer egon daitekeen imajinatu genuenekoa.

ORKATZATEGI (874 m)_2012-8-14

Emozionatzen garenean... muxuka hasten garenean...

... bertsoa hor nonbait galtzen zaigu... muxu artean?

ANBOTO (1331 m) eta BESAIDE eta TEILAMENDI eta LURGORRI_2012-8-26

Bai! Ikusi nuen! Mari! Eta mutiko txiki bat ere bai, aitari nik postontzian utzitako bertsoa kantatzen!

Udalan barna, Besaide pasa

eta Zabalaundin adi,

harkaitz arteko erakarpena

nonahitik dugu nabari,

hirugarrenez eman diogu

muxu Anboto gainari,

mendi inguru sorgindu hontan

bilakatu zara Mari,

zugan sinesten dugun guztion 

jolaslagun ta zaindari.

INFERNUAK (3087 m) _2012-9-15

Zenbat pauso daude infernuaren eta zeruaren artean? Hiru lagun eta hiru lagun... sei lagun dira?

ASPE (2645 m)_2012-9-16

Deskribatzeko hitzik topatzen ez denean, gomendio bakarra egin daiteke: bertaratu eta gozatu.

Ezezagunak beti sortzen du

emozioa, zirrara,

zelai ta harkaitz artean eder

Aisa barneko bailara,

Aspe zuregan hasi daiteke

gozamenerantz hegada,

Anie, Mahaia ta Petretxema,

Bisaurin eskura hara!

Midi, Balaitus eta Gran Facha

Anayet ta Collarada,

Infernutara begira jarriz

zeruan sentitzen gara!

Udari esan... datorren udara arte... ea bitartean emozio txiki (eta handi) gehiago bizitzen ditugun...

AL (EL) BORDE DE CADA DÍA

Al borde de cada día kafe katiluetatik eguzkiak zurrut egiten du.

Al borde de cada día txoriak zuhaitz adarretan izarak zintzilik uzten ditu.

Al borde de cada día lagun bat hurbiltzen da egun onak muxukatzera.

Al borde de cada día amildegia beldurtuta ikusten dut.

Al borde de cada día irribarreak  herriko azokan oparitzen dira.

Al borde de cada día poemek lo hartzen dute zulatutako poltsikoetan.
Al borde de cada día hirurogeita hamar urte atzera bidaiatzeko aukera izaten da.
Al borde de cada día Doraz oroitzen naiz.
Al borde de cada día mahai gaineko paper guztiak matxinatu egiten zaizkit.
Al borde de cada día laurogei minutuko tartea da.
Al borde de cada día usaimena begiradan korapilatzen zait.

Ekaitz eta Irati Castel Ruizen, Tuteran. Koldo Plaren Al borde de cada día poema liburuaren aurkezpenean.

Angel, Sagrario, Silvia, Inma, Irati, Sonia, Ekaitz, Fernando, Maite eta Koldo

Ostiralean Tuteran izan ginen Koldo Pla lagun handiaren "Al borde de cada día" poema liburu zoragarria aurkezten. Lagun talde polita elkartu ginen. Al borde de cada día horrelakoak gertatzen dira, lagun ginenok lagunago egiten gaituela poesiak. 

El borde de cada día-rena zer den? Luperen txisteetako bat. Poesiak txisteetarako tartea ere izaten du...

...

Igande goizean, behia Lazkaomendiko larreetan

Nork jarri dizkio adarrak behi gajoari? Nor izan zaio desleial?

Zozoa eta belea kimera bila

HITZA: KIMERA 

Ilargia ukitu nahi eta ilargirik ukitzen ez denean, norantz egin behar da salto? Izarretarantz?
 

Izarrak poltsikoan sartu nahi eta kabitzen ez direnean, non egin behar da zuloa? Bihotzean?

Bihotza poema bihurtu nahi eta hitzak mututzen direnean, nondik hasi irudimen bila? Itsasotik?

Itasoa edan nahi eta beldurrak itotzen gaituenean, nola ase egarria? Basamortuarekin?

 Basamortuari ametsak itsatsi nahi eta ametsik ez dagoenean, zer egin kimerarekin? Ukitu? Gorde? Idatzi? Edan?

Kimera amets eta ilusio lorgaitza (ez lortezina) da. Eta liskarra ere bai. Baina, nor geldituko da liskar batean kateatua ilargia ukitu dezakeela sinesten hasten denean?

AFORISMOA: "Zozoak beleari ipurbeltz. Eta belea isilik gelditzen da?"

Zer erantzuten ote dio? Akaso esango dio... jarri hadi ispiluaren aurrean. Edo oihukatuko dio.... hirea ere ez zagok ba oso garbia! Akaso egingo dio laztan edo emango dio ipurdian bertan zapla! eta xuxurlatuko dio hirea gustukoa diat nik.

Zer esaten ote dio ipurdi beltz batek ipurdi beltz bati?

HAIKUA

Galtzen ditugun

momentu guztiak non

pilatzen dira?

ASKO NAZKARIK EMAN GABE

Matematika klasean. DBH 4.mailako ikasle berriekin hausnarrean (pentsatzen, hausnartzen, gogoetan) eta hausnarrean (behiarena egiten, hau da, gogoeta "bergogoetatzen", gogoetari bueltak ematen eta mastekatzen, hausnarketak irensteko hausnarrean aritu behar baita, nonbait!):

 

- Bi infinitu berdinak dira beti?

- ... (zoragarria izaten da ikasleen aurpegi harrituak ikustea... ez dago harridura sortzea baino ederragorik... bizitzan denbora gehiago pasa beharko genuke harridura guneak eta uneak sortzen).

- Ea infinitu bat beste infinitu bat baino handiagoa izan daitekeen...

- EZ! (ziurtasunez! 15 urteko gazteak dena egin behar du ziurtasunez)

- Ez? 

- EZ! Asko beti da asko. 

- Baina, asko guztiak berdinak dira?

- BAI!

- Bai?

- Edo ez! (indarra hasi da apaltzen... lortu dut (eta ez da erraza!) zalantza sortzea! (Eutsi horri, Irati!) Zalantzarik sortu ezean, ez dago hausnarketarik, eta hausnarketarik ezean, akabo jakin-minaren xarma)

- Ez?

- Ez dut ulertzen! (tarteka burua makurtzen ere jakin behar da)

- Asko bat izan daiteke askoago? Bat bestea baino infinitu askoagoa izan daiteke?

- Mugarik ez duen zerbait mugatu dezakegu, Irati?

- (Ño! Horri ere erantzun egin behar!) Badirudi ezetz, ezta? Baina, mugarik gabeko espazio guztiak neurri berekoak dira? 

- Baina,  infinituak ezin du neurririk izan...

- Hori ere egia da! (positiboa koadernora) Edo egia izan daitekeela dirudi...

- Orduan? 

- Dirudik, hau da, iruditzeak beti izaten dituela tranpak ezkutuan. 

- Orduan, zer idatziko dugu koadernoan?

- Ipuinari zuk eman beharko diozu amaiera. Idatzi lasai zure ondorioa. Idazten duzuna idazten duzula ongi egongo da. 

Ba hoixe, nazkarik ematen ez duen askoaz aritu garela hizketan, ia ezustean, gehienetan bezalaxe, halako gaiak bat-batean sortzen baitira ikasgelan. Eta zer litzateke klase ordu bat bat-batean sortutako une eder horiengatik ez balitz? Ikasi, ikasi, ikasi... halako momentuetan ikasten da gehien.

ITAKA (Koldo Zubeldia_2012-9-8)

Koldo Zubeldia poeta zaldibiarra

 

Ez da erraza bat-batean elkarrizketa bati hozka egitea... ez da erraza Iratik tira egin eta korapiloa egiten asmatzea. Egin jolas zeuen buruekin eta saiatu zeuen buruak elkarrizketatuaren paperean jartzen. To, galdera sorta...

- Egia da? Malko haiei esker orain itsasoa gara?

- Ez itotzeko igerian jakin behar?

- Ito al zara sekula?

- Zure herrian norik irakasten du igeri egiten?

- Zer esaten zenien amuarrainei errekan ikusten zenituenean?

- Garai batean Tarzan zinela uste zenuen... gaur egun zer zarela uste duzu?

Eta hartu arnas... galdera sorta itsasoa bada, segi igerian aurrera edo atzera, itsasoa nora ezean ibiltzera ausartzen garenontzat margotua baita. 

Koldo Zubeldiak asmatu zuen irailaren zortzian igeri egiten. Seigarrena sei liburua aurkeztera etorri zen. Eta gustura heldu genion berak eskura jarritako flotagailuari.

...

Bi ardo botila mahai gainean. Panticosan.2012-9-16, Infernuetatik bueltan. Mahainguruan: Josu, Joxe, Amadeo, Luis, Joxe eta Irati

... mendiak mozkortu egiten nau. Mendiak mozkortu egiten ditu?

Nekeak xextrarako gogorik ez duenean...

HITZA: XEXTRA

Bi oilar. Zu eta Ni. Bi begirada gurutzatu. Zurea eta Nirea. Bi belarri mutu. Zuretzako eta Niretzako. Bi ezpainarte gor. Zurekin eta Nirekin. Eta tarte horretan...

... istilua, eztabaida, ezereza eta dena, zerbait hegan joan eta etortzeko biderik gabe. Eta tarte horretan...

... xextra.

  

AFORISMOA: Nekea begizuloetan atseden hartzen.

Badira zulo izan gabe itzal bihurtzen diren arrastoak. Badira arrasto izateari utzi gabe laino trumoitsu bihurtzen diren ekaitzak. Badira ekaitz lehertu gabeak denborak garrasi bihurtzen dituenak. Badira garrasi izateko asmorik gabe eztarri urratu bihurtzen diren oihuak. Badira oihuak isiltasunak mozorro bihurtzen dituenak. Badira mozorroak euren burua janzteko nekeari tira egiten diotenak.

Batzuetan etzan egin behar da. Nekeak bertikalean etzaten gaitu eta erori egiten zaizkigu, begiak, edo atseden orduak, edo zain odolez beteak. Erori egiten zaigu pisua. Eta zer? Nekeak ere ikas dezala batzuetan atseden hartu behar dela.

                                                                                   

HAIKUA

Hiru ur ttantta

putzu sakon batean

laguntza eske

...

Iratiren oina Iratiren oinetako puskatuen artean

... ibili... nora iristeko? Ausartenek egiten dute oinutsik aurrera.

Garestiak zirela, baina... ongi ordaindu dute euren burua. Eta hain izan da merkea oparitu didaten gozamena...

TRONPA ZAURITUAK

HITZA: TRONPATU

Ez, ez da elefanteek asmatutako aditza; elefanteak hizkuntzalari lanetan jarriko bagenitu guk geure burua tronpatuko genuke. Guk geure burua nahasi eta engainatuko genukeela, alegia. Tronpatzeko moduko aditza da tronpatu, engainatu egiten duelako, elefante bat irudikatu eta ispiluak norbere burua erakusten duelako. Nahastu egiten gaituelako, konfunditu, eta aldi berean engainatu. 

Engainua baita, elefantea uste izan eta inurri izan beharra. Engainua eta nahasteko modukoa.

Ba horixe! Nahaste borraste galanta dela tronpatzearen kontu hau.Elefante baten tronpa luze korapilatua dirudi. Baina, ez, tronpatu ez da elefanteek asmatutako aditza.



 AFORISMOA: Ixten ez diren zaurietan zabalik gelditzen dena zer da, leihoa edo atea?

... eta ixten ez diren zaurietan zer egin daiteke, sartu edo atera? 

Imajinatu zuen buruak zauri batean barrura eta barrura egiten. Pausoa hegan, ezerez mikroskopiko baten esklabu bihurtuta, mina lekuko bakar.

Edo imajinatu zuen buruak zauri batean kanpora eta kanpora egiten. Pausoa astun, minari tarrakataka. 

Zer dago sartzearen eta ateratzearen mugan? Leiho baten mina? Edo ate baten dolorea?

 HAIKUA

Lan bila dabil

bilatze lana bera

lan bihurtuta

...

Irati Bermeorantz begira

...
bizkarrak ikusten duen guztia ikusgarria da?

ALBERTO ETA JUAKIN

(purito eta contador)

Covadongako lakuetara bidean Contadorrek tira Puritok eutsi, Contadorrek tira Puritok eutsi, Contadorrek tira Puritok eutsi... eta Irati begira telebistaren bestaldetik, bi txirrindulariei ikuskizuna eskertuz. Jakin mina sortu dit egoerak: zer esaten ote diote elkarri (zerbait esaten ote diote elkarri?) Contadorrek behin eta berriro metro batzutako abantaila hartu eta Puritok behin eta berriro parera iristea lortzen duenean?

Jakin mina irudimena da eta irudimena jolasa. Bi txontxongilo hartu ditut esku banatan, Alberto eta Juakin, eta elkarri begira hizketan jarri ditut. Telebistaren bestaldea urrutitxo dago eta telebistaren alde honetara ekarri ditut bi kirolariak.

CONTADOR: ez al duk etsi behar?

PURITO: etsi etsaiaren aurrean? Hik zer egingo huke?

Ni hi banintz?

Bai, imajina ezak mailot gorria duala jantzita eta nik tira egiten dudala eta hi...

Baduk tira egiteko indarrik?

Proba egin beharko nuke...

Proba egingo diagu?

Mailot gorria utzi behar diat horretarako?

Ni hi eta hi ni izan behar bagaituk...

Eta gero itzuliko didak?

Mailotak itzuli egiten dituk?

Mailotak lapurtu egiten dituk...

Ni ez nauk lapurra...

Nik ere ez nikek lapurra izan nahi...

Ez duk etsi behar, orduan?

Etsi? Nahiago diat eutsi...

Eta imajinazioarena...

Imajinazioak tira egiten dik eta errealitateak eutsi.

Baina, saiatzen jarraitu behar diat? Hik zer egingo huke?

Ni gozatzen ari nauk.

Bai, ni ere bai. 

Bostekoa emango didak?

Mailota emango didak?

Bostekoa lapurtuko diat?

Mailota lapurtuko diat?

OTSOAK ENKANTEAN

HITZA: ENKANTE 

Oihu egitearen enkantua. Edo isilik egotearena. Isilik egoten jakin eta oihu egiten asmatzen ez denean, sentitzen den zera hori. Izan daiteke zulo, sare, amildegi edota katea. Izan daiteke gaizki emandako pauso baten erori beharra, edo ibiltzen ikasi behar duela jakin duen umearen presioa. 

Arrain heriotzak umeldu berriaren usainpean dena izan daiteke oihu eta dena izan daiteke isiltasun. Euro ziztrin batzuen olatu aldiak kresalari jartzen dio prezioa. Itsasoa ez dago salgai oihukatu zuen hark ere ez omen zekien igerian. 

Akaso geure buruak itotzen ikasten dugun egunean, asmatuko dugu benetan arnasa nola hartu behar dugun.

AFORISMOA: "Zazpi antxumeak, hiru txerritxoak eta amona jan nahi izan zituen otsoa bera da?"

Sar zaitezte ordulari baten barnean eta begiratu. Begiratu ipuinek nola mozorrotzen dituzten denboraren masaila gorriak. Sar zaitezte ordulari baten barnean eta begiratu. Begiratu lastozko etxeak zergatik bukatu zuen errotariaren irin artean, ahotsa fintzeko arrautza puskatuekin jolasean ibili ondoren. Sar zaitezte ordulari baten barnean eta begiratu. Begiratu. Begiratu ezean ez baitago sinesterik amona batek hain belarri handiak izan ditzakeenik. 

Ipuinak ulertzeko entzuten baino begiratzen jakin behar da.

HAIKUA

Lanera buelta

bizkarrean bi begi 

itsu jarrita